Jak zmieniła się sytuacja Ukraińców? Nowe przepisy!
W związku z trwającą wojną na Ukrainie i wynikającym z tego gigantycznym napływem uchodźców do naszego kraju, Sejm uchwalił ustawę z dnia 12 marca 2022 roku o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa (dalej będę ją określał jako: „Ustawa”). W tym artykule zostaną przeanalizowane naważniejsze przepisy Ustawy odnoszące się do legalnego pobytu i możliwości wykonywania pracy przez obywateli Ukrainy po jej wejściu w życie.
25/06/2023 • 5 min
Na samym początku, w art. 2, Ustawa wyszczególnia podstawowych beneficjentów. Są to obywatele Ukrainy, którzy wjechali legalnie do Polski od dnia 24 lutego 2022 roku i deklarują zamiar pozostania na terytorium Rzeczypospolitej. Pobyt takich osób jest legalny przez 18 miesięcy, licząc od 24 lutego 2022 roku. Jednakże, uprawnienie to ustanie, jeśli taka osoba wyjedzie z Polski na okres dłuższy niż miesiąc. W ten sposób Ustawa dzieli obywateli Ukrainy na tych, którzy wjechali do Polski od 24 lutego 2022 oraz pozostałych, czyli przebywających w Polsce przed tą datą. Każda z grup ma nieco odmienną sytuację prawną.
Osoby, które wjechały do Polski od dnia 24 lutego 2022 roku mają legalny pobyt przez następne 18 miesięcy licząc od 24 lutego. Mogą one także złożyć wniosek o wydanie specjalnego zezwolenia na pobyt czasowy po upływie 9 miesięcy od dnia wjazdu do Polski, lecz nie później niż po upływie 18 miesięcy licząc od dnia 24 lutego. Zezwolenie na pobyt czasowe wydane w tym trybie jest niezwykle korzystne, gdyż jest wydawane zawsze na okres 3 lat. Posiadając takie zezwolenie można także bez przeszkód wykonywać pracę, bez konieczności uzyskiwania zezwolenia na pracę.
Ustawa umożliwia także Ukraińcom, którzy przyjechali do Polski po 24 lutego 2022 roku możliwość uzyskania numeru PESEL oraz szeroki zakres pomocy socjalnej.
Jeśli chodzi o obywateli Ukrainy, którzy przebywali w Polsce legalnie już przed wybuchem wojny, Ustawa także dla nich przewiduje liczne korzyści w zakresie pobytu i pracy. Okres legalnego pobytu takich osób zostaje przedłużony, jeśli kończyłby się 24 lutego 2022 lub później. Dokładny okres tego przedłużenia zależy od podstawy pobytu obywatela Ukrainy. Dla osób przebywających przed 24 lutego na podstawie wizy krajowej i zezwolenia na pobyt czasowy – legalny pobyt ulega przedłużeniu do 31 grudnia 2022 roku. W przypadku wizy Schengen i ruchu bezwizowego pobyt uznaje się za legalny przez kolejne 18 miesięcy.
Na koniec należy wskazać na nowe przepisy dotyczące wykonywania pracy. Ukraińcy są uprawnieni do wykonywania pracy niezależnie od tego, czy przybyli do Polski po rozpoczęciu wojny czy jeszcze przed nią. Istnieją jednak dwa warunki:
- legalny pobyt
- powiadomienie przez pracodawcę powiatowego urzędu pracy w terminie 14 dni od dnia podjęcia pracy przez cudzoziemca.
Obywatel Ukrainy może zacząć pracę, a wtedy pracodawca ma obowiązek zawiadomienia urzędu pracy. Nie muszą czekać na odpowiedź z urzędu, by powierzyć pracę Ukraińcowi, co jest niezwykle korzystną nowością.
Ponadto, każdy obywatel Ukrainy posiadający numer PESEL i przebywający legalnie na terytorium Polski na podstawie Ustawy lub ustawy o cudzoziemcach może legalnie prowadzić działalność gospodarczą.
Powyższe regulacje stanowią tylko wycinek wszystkich nowości dotyczących obywateli Ukrainy wprowadzonych w omawianych akcie prawnym. W Ustawie zawarto wiele innych przepisów, regulujących możliwość korzystania przez Ukraińców z publicznej opieki zdrowotnej i wielu innych instrumentów wsparcia. Nowe przepisy dotyczące pobytu i pracy oznaczają niespotykane dotąd otwarcie Polski na obywateli Ukrainy oraz ich pracę. Nowe przepisy stanowią wielkie ułatwienie. Nie należy jednak zapominać, że przewidują one także pewne formalne wymogi i konieczność wykonania określonych czynności uzależniających możliwość skorzystania z nowych instrumentów.